Si mund të jem një prind më i mirë?

Si mund ta lehtësoj kohën e gjumit?

Nevoja jonë për gjumë ka një komponent gjenetik, kështu që numri i orëve ndryshon ndërmjet familjeve. Pavarësisht se sa shumë gjumë ka nevojë fëmija juaj, ai ka shumë më pak gjasa ta marrë atë nëse kontrollon ekranet e tij para gjumit. Në një studim të vitit 2019 me 6000 adoleshentë, ata që përdornin telefonat e tyre në shtrat kishin të ngjarë të flinin më vonë dhe të bënin gjumë jo të mirë.

Shumica prej nesh, të rritur dhe fëmijë, nuk po flenë mjaftueshëm. Por studimet tregojnë se sjellja e vazhdueshme para gjumit bën mrekulli. Një sondazh online me mbi 1000 familje tregoi se një rutinë e rregullt çon në gjumë më të mirë për të gjithë familjen. Nuk ka rëndësi se nga çfarë përbëhet ajo rutinë, për sa kohë që është e qëndrueshme. Modelet e gjumit janë një çështje zakoni.

Sa e rëndësishme është koha e lojës?

Loja është ajo që na mëson se si të jemi njerëz. Fëmijët anembanë globit janë vëzhguar duke luajtur-aktruar gjërat që shohin tek prindërit e tyre.

Për shembull, në një studim të vitit 2011, Prof Artin Goncu dhe Prof Suzanne Gaskins panë katër vjeçarë duke luajtur në mbarë botën. Fëmijët e Jukatanit luajnë duke bërë tortilla(ushqim meksikan); fëmijët në Evropën urbane luajnë duke shkuar në zyrë. Bazuar në vëzhgimet e tyre, Goncu dhe Gaskins argumentojnë se loja është një praktikë sociale – ajo u lejon fëmijëve të kuptojnë dhe të përgatiten për vendin e tyre në botë.

Për më tepër, fëmijët mësojnë më mirë kur u lejohet të jenë lozonjarë. Për shembull, në vitin 2009, Dr Karen McInnes dhe kolegët e saj në Universitetin e Uellsit të Jugut u dhanë fëmijëve puzzle .

Gjysmës së grupit iu dha një organizim mjaft formal: atyre iu tha të uleshin në tryezë dhe u udhëzuan të përqendroheshin në detyrë. Gjysma tjetër u lejua të ulej në dysheme dhe u dhanë inkurajim në vend të udhëzimeve. Ndërsa grupi i ulur në dysheme dukej më i hutuar dhe i pa fokusuar, ata ishin shumë më të shpejtë për t’i zgjidhur enigmat sesa ata që i kishin ‘studuar’ ato.

Loja mund të duket budallaqe, kaotike ose e pakuptimtë, por kjo është mënyra se si ne jemi të prirur për të mësuar.

A është e keqe koha para ekranit për fëmijët?

Si shumë gjëra, helmi është në dozë. Studimet nga Prof Dorothy Singer dhe Prof Jerome Singer , ekspertët për zhvillimin e fëmijës në Shkollën e Yale të Mjekësisë, sugjerojnë se shikuar tregon arsimore (dhe diskutimin e tyre më pas) janë të mëdha për fjalorin e fëmijëve.

Ne nuk duhet të shqetësohemi shumë as për lojërat. Një studim i vitit 2019 me 180 adoleshentë zbuloi se ata që luanin lojëra bashkëpunuese në internet me miqtë kishin miqësi më të forta dhe më të shëndetshme pas një seance lojrash – megjithëse lojërat konkurruese prireshin të dëmtonin ndjenjat e miqësisë, të paktën përkohësisht.

Ekziston një lloj përdorimi i ekranit që është i dëmshëm: i yni. Hulumtimi nga një studim ndërkombëtar i vitit 2012 sugjeron fuqimisht se sa më shumë kohë ne, si prindër, të kalojmë para ekraneve, aq më pak kohë kalojmë duke ndërvepruar me fëmijët tanë. Nga ana tjetër, kjo ngadalëson zhvillimin e tyre social, njohës dhe gjuhësor. Padyshim që ia vlen të gjeni kohë për darka pa pajisje dhe shoqërim pa ekran me fëmijët tuaj.

Ndërsa njerëzit vijnë në botë më të varur se çdo gjitar tjetër, dëgjimi ynë është çuditërisht i avancuar. Studimet tregojnë se foshnjat kanë mësuar ritmet e gjuhës së nënës disa kohë në javët e fundit të qëndrimit të tyre në mitër.

Foshnjat janë dëgjues të lindur, por aftësia e tyre për t’u shprehur mund të zhvillohet vetëm me ndihmën tonë dhe kjo do të thotë nja dy vite ‘bisedë bebesh’ shumë të përsëritura.

Modelet e të folurit të drejtuar nga foshnjat dhe fëmijët janë shumë të sofistikuara nga ana gjuhësore. Studimet nga mesi i shekullit të 20-të tregojnë se kujdestarët priren të ndjekin një grup pothuajse universal të fazave kur u flasin fëmijëve të tyre. Së pari vijnë frazat e përsëritura me një ose dy fjalë.

Ndërsa foshnjat zotërojnë ato fjalë të vetme, kujdestarët fillojnë t’i bëjnë fjalitë e tyre pak më të gjata. Dhe më pas, ndërsa fjalitë e shkurtra zotërohen, fillojmë të shtojmë koncepte abstrakte si ndjesitë, pastaj emocionet, pastaj besimet dhe dëshirat.

Kur përdorni në mënyrë të pavetëdijshme ‘bisedën e foshnjës’, po i siguroni fëmijës tuaj një mësim gjuhësor në mënyrë të përsosur, kështu që vazhdoni të flisni!