Queen’s Gambit! Si Judit Polgar u bë “Mjeshtre e Madhe” e shahut në moshën 15-vjeçare

Laszlo Polgar është një psikolog arsimor që beson se një fëmijë mund të shkëlqejë në çdo gjë nëse ka mbështetje.

Ai i shkolloi në shtëpi tre vajzat e tij si një eksperiment për ta vërtetuar këtë, duke i shtyrë ato të luanin shah intensivisht që në moshë të vogël. Ata do të praktikonin për orë të tëra me njëri-tjetrin ndërsa ndiqnin përsosmërinë në tabelë.

Eksperimenti dha shpejt rezultate. Judit ishte më e vogla nga tre vajzat e tij dhe në moshën pesë vjeçare ajo mundi të atin, i cili ishte gjithashtu mësues shahu. Në ditëlindjen e saj të dymbëdhjetë, Polgar kryesonte renditjen e shahut në botë.

Ylli hungarez i shahut arriti titullin Mjeshtër i Madh – titulli më i lartë që një lojtar mund të arrijë- në moshën 15 vjeçare, duke u bërë personi më i ri në atë kohë që e kishte bërë këtë.

Nuk është çudi që Polgar konsiderohet si Beth Harmon i vërtetë. Protagonistja e serialit hit të Netflix “Queen’s Gambit” është gjithashtu një mjeshtre shahu femër në një sferë të dominuar nga meshkujt dhe fansat janë nxituar të vënë në dukje ngjashmëritë.

“Unë madje mora disa telefonata që më uruan për atë [serialin]. Kështu që ishte disi qesharake”, thotë Polgar për Connect the World ndërsa luante një lojë të shpejtë me një producent të CNN në Kampionatin Botëror të Shahut në Dubai.

Ajo mrekullohet se sa autentik është “Queen’s Gambit”, veçanërisht se si ishin strukturuar lojërat. Ato skena u projektuan nga Garry Kasparov, shahisti numër 1 i renditur nga viti 1984 deri në daljen në pension në 2005.

“Ishte një kënaqësi e vërtetë për shahistët, lojërat në seri. Dhe gjithashtu gjuha e trupit, mënyra se si ajo po luante … ishte bërë jashtëzakonisht mirë,” thotë Polgar, duke bërë mat producentin e CNN në lëvizjen tjetër.

Beteja e sekseve

Dalë në pension në vitin 2014, Polgar beson se betejat e saj kundër seksizmit në këtë sport ishin edhe më sfiduese sesa ato që Harmon përballet në mënyrë imagjinare.

“Jeta ime mund të them ishte shumë më interesante, shumë më sfiduese si një vajzë në sportin e dominuar nga meshkujt,” reflekton Polgar.

Në një intervistë të nëntorit 1989 me revistën Playboy , Kasparov tha se “ka shah të vërtetë dhe shah të grave”.

Një çekuilibër gjinor në nivelin më të lartë ekziston ende sot – aktualisht nuk ka asnjë femër të renditur në 100 shahistët më të mirë në botë dhe Polgar mbetet e vetmja grua që ka arritur ndonjëherë në top 10-she. Nigel Short, nënkryetari i FIDE, (Federata Botërore e Shahut), tha në vitin 2015 se “truri i burrave dhe grave është i ndërtuar shumë ndryshe”.

Babai i Juditit mbajti një qëndrim shumë të ndryshëm. Mesazhi për vajzat e tij ishte se shahu ishte një garë thjesht mendore dhe se performanca në tabelë është e pavarur nga gjinia.

“Babai im besonte që në fillim se çdo fëmijë i shëndetshëm është një gjeni potencial. Ai donte ta vërtetonte këtë, donte të krijonte një mjedis sikur të ishim djem dhe më pas besoi se ne mund të arrijmë maksimumin”, thotë Polgar.

Jo se qasja e Laszlo-s nuk hasi kundërshtime.

“Sigurisht, unë dhe familja ime u sulmuam dhe kritikuam shumë herë sepse prindërit e mi zgjodhën për mua … që unë të bëhem shahiste, profesioniste shahu.”